Περπατώντας στον δρόμο, τουλάχιστον στο κέντρο της Αθήνας και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αν σηκώσουμε το βλέμμα μας πολύ πιθανόν να εντοπίσουμε σε κάποια κολόνα κάποια κάμερα παρακολούθησης. Είτε έχουν τοποθετηθεί για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας είτε για λόγους ασφαλείας, έχουμε μια άμεση αντίληψη της διαδικασίας παρακολούθησης ακριβώς επειδή η κάμερα είναι ένα απτό αντικείμενο, και σίγουρα οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αρκετά ευαίσθητοι σε τέτοια ζητήματα.
Παρόμοιες τεχνικές χρησιμοποιούνται και στον ψηφιακό κόσμο. Πολλές φορές αρκετά πιο “επιθετικές”. Παρόλα αυτά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν δείχνουν το ίδιο επίπεδο ευαισθησίας. Είτε γιατί οι μέθοδοι παρακολούθησης δεν είναι τόσοι απτοί και παρατηρήσιμοι όσο μια κάμερα είτε γιατί εμείς δεν έχουμε καταφέρει να τους ευαισθητοποιήσουμε. Κι όταν λέω “εμείς”, εννοώ όλους εμάς που αντιλαμβανόμαστε αυτές τις μεθόδους και ξέρουμε στις περισσότερες των περιπτώσεων και πως να τις αποφύγουμε. Δεν έχουμε καταφέρει δυστυχώς να εξηγήσουμε με απλό και κατανοητό τρόπο αυτούς τους κινδύνους και να προσφέρουμε εύκολες στη χρήση τεχνικές ή υπηρεσίες προστασίας.
Εδώ και σχεδόν ένα χρόνο έχει ψηφιστεί και στην Ελλάδα ο περίφημος νόμος για data retention, δηλαδή παρακράτηση δεδομένων. Με απλά λόγια όλοι οι πάροχοι ψηφιακών υπηρεσιών, είτε μιλάμε για τους παρόχους internet είτε για τους παρόχους κινητών και σταθερών τηλεπικοινωνιών, είναι υποχρεωμένοι να καταγράφουν την κίνηση μας και να συντηρούν τα αρχεία αυτά για ένα χρόνο. Τα δεδομένα που παρακρατούνται είναι ουσιαστικά τα πάντα, εκτός του περιεχομένου. Δηλαδή οι διευθύνσεις IPs με τις οποίες επικοινωνούμε, τα websites που μπαίνουμε, οι τηλεφωνικοί αριθμοί που καλούμε ή μας καλούν και τα στοιχεία ώρας και τοποθεσίας απ' όπου τα κάνουμε όλα αυτά. Αρκετά τρομακτικό ε; Κι όμως συμβαίνει (διάβασε το ΦΕΚ).
Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε; Μια λύση είναι να κρυπτογραφούμε όλη μας την κίνηση (πχ. μέσω vpn ή ssh tunel), χρησιμοποιώντας έναν server σε κάποια άλλη χώρα, που ιδανικά δεν θα υπάρχει παρόμοια νομοθεσία. Αυτό φυσικά είναι μια λύση που για κάποιον απλό χρήστη είναι μάλλον ανέφικτη. Μια πιο απλή λύση είναι η χρήση του δικτύου tor.
Πρόσφατα είχαμε τις παγκόσμιες αντιδράσεις για το SOPA, ένα νομοσχέδιο που θα έδινε το δικαίωμα να εξαφανίζεται ένα site απ' το internet με συνοπτικές διαδικασίες αν κάποιος έκρινε πως προσβάλλεται απ' το περιεχόμενο του. Το νομοσχέδιο αυτό προορίζονταν μόνο για τις ΗΠΑ και απ' ότι φαίνεται οι αντιδράσεις απέδωσαν καθώς πλέον έχει παγώσει η ψήφιση του. Στην Ευρώπη παρόμοιες δράσεις είχαμε για την ACTA, μια εμπορική συμφωνία, που δυστυχώς την υπέγραψε η Ελλάδα. Μια συμφωνία που συντάχτηκε εν κρυπτώ μετά από πιέσεις των εταιρειών παραγωγής περιεχομένου (κινηματογραφικού και μουσικού) και στην πράξη καταπατά στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα προς όφελος της προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων. Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν έχει καθοριστεί ακριβή ημερομηνία συζήτησης της συμφωνίας στο Ευρωκοινοβούλιο (διάβασε το πλήρες κείμενο).
Η ACTA είναι απλώς το αποτέλεσμα πρακτικών ελέγχου που βλέπουμε ήδη σιγά-σιγά στο διαδίκτυο, όπως ήταν η περίπτωση κλεισίματος του Megaupload, απ' τα πιο δημοφιλή site διαμοιρασμού αρχείων. Η ευθύνη της κοινότητας μας είναι να αναδεικνύει τέτοια θέματα και να συμβάλει ώστε να γίνεται κατανοητό απ' τον περισσότερο κόσμο πως όλα αυτά τους αφορούν άμεσα. Ακόμα κι αν το μόνο πράγμα που κάνουν στο internet είναι να διαβάζουν το mail τους ή να επικοινωνούν με τους φίλους τους. Ας ενημερωνόμαστε λοιπόν όσο καλύτερα μπορούμε κι ας παρακολουθούμε ή συμμετέχουμε σε δράσεις φορέων που ασχολούνται με τέτοια ζητήματα, είτε στο εξωτερικό (eff) είτε στην Ελλάδα (dln).